Η συνεχής πτώση του αριθμού των γεννήσεων στην Ελλάδα τα τελευταία 15 χρόνια έχει πλέον ξεκάθαρη αντανάκλαση και στην εκπαίδευση, με σημαντικές επιπτώσεις στην Αιτωλοακαρνανία. Το φθινόπωρο του 2025, περίπου 71.000 παιδιά θα ξεκινήσουν την Α΄ Δημοτικού, όταν το 2010 ο αντίστοιχος αριθμός ξεπερνούσε τις 115.000. Η διαφορά αυτή μεταφράζεται σε απώλεια 1.760 τάξεων μαθητών πανελλαδικά. Παράλληλα, το 2024 καταγράφηκαν μόλις 69.675 γεννήσεις — ο χαμηλότερος αριθμός στην πρόσφατη ελληνική ιστορία — ενώ οι θάνατοι ξεπέρασαν τις 128.000.
Η Αιτωλοακαρνανία ακολουθεί την ίδια φθίνουσα πορεία. Τα στοιχεία της Διεύθυνσης Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης δείχνουν μείωση στον αριθμό των παιδιών που εγγράφονται τόσο στα νηπιαγωγεία όσο και στα δημοτικά. Συγκεκριμένα, από 3.047 μαθητές στα νηπιαγωγεία το 2023, ο αριθμός μειώθηκε σε 3.025 το 2024. Στα δημοτικά σχολεία, από 10.075 μαθητές η προηγούμενη χρονιά, πλέον καταγράφονται 9.780.
Αυτή η σταδιακή μείωση έχει άμεσες συνέπειες στις σχολικές μονάδες. Στην πόλη του Αγρινίου, αρκετά σχολεία που είχαν τη δυνατότητα να λειτουργούν ως 12θέσια, πλέον λειτουργούν ως 11θέσια. Στο Θέρμο, ένα δημοτικό σχολείο που άλλοτε είχε τη δυναμική να είναι 12θέσιο, σήμερα έχει υποβιβαστεί σε 7θέσιο. Αντίστοιχα φαινόμενα καταγράφονται και σε άλλες περιοχές όπως το Μεσολόγγι.
Για το σχολικό έτος 2025-2026, έχουν εγκριθεί συγχωνεύσεις και υποβιβασμοί σχολικών μονάδων. Τα νηπιαγωγεία Βαρετάδας και Σαρδηνίων συγχωνεύονται σε ένα μονοθέσιο νηπιαγωγείο, ενώ σχολεία όπως του Αρχοντοχωρίου, του Μύτικα και του Ευηνοχωρίου υποβιβάζονται από τριθέσια ή τετραθέσια σε μικρότερες μονάδες. Αυτά τα μέτρα αντανακλούν την ανάγκη διαχείρισης του μειωμένου αριθμού μαθητών με διοικητικά και λειτουργικά μέσα, ενώ αποτελούν και ένδειξη του βάθους του προβλήματος.
Οι πολιτικές διαστάσεις του δημογραφικού είναι πλέον αδιαμφισβήτητες. Η υπουργός Παιδείας, Σοφία Ζαχαράκη, έχει ήδη ενημερώσει ανώτατους θεσμικούς φορείς για το βάθος του ζητήματος, συνδέοντας τον αριθμό των γεννήσεων με τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει η εκπαιδευτική κοινότητα. Η Υπουργός Κοινωνικής Συνοχής και Οικογένειας, Δόμνα Μιχαηλίδου, σε πρόσφατες δηλώσεις της, χαρακτήρισε το δημογραφικό ως μια από τις πιο σύνθετες και κρίσιμες προκλήσεις για τις σύγχρονες κοινωνίες. Η ίδια τόνισε ότι η ενίσχυση της οικογένειας αποτελεί τον βασικό άξονα αντιμετώπισης του φαινομένου, υπογραμμίζοντας μέτρα όπως επιδόματα γέννησης, voucher για βρεφονηπιακούς σταθμούς, άδειες μητρότητας και προσβάσιμη στέγαση.
Η κατάσταση έχει απασχολήσει και την εκπαιδευτική κοινότητα στην Αιτωλοακαρνανία. Η πρόεδρος των εκπαιδευτικών Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης Αγρινίου-Θέρμου, Αγγελική Συργιάννη, ανέφερε ότι η μείωση μαθητών είναι έντονη και διαρκής από το 2010. Σύμφωνα με την ίδια, η διατήρηση ποιοτικής εκπαίδευσης απαιτεί ανακατανομή μαθητών σε τμήματα με 14-15 παιδιά και όχι υπερπληθυσμό σε λίγες σχολικές μονάδες των πόλεων. Η ίδια τονίζει ότι τα σχολεία που άλλοτε θεωρούνταν μεγάλα, σήμερα βλέπουν τις δομές τους να συρρικνώνονται, γεγονός που επηρεάζει συνολικά τη σχολική εμπειρία.
Η κ. Συργιάννη θεωρεί ότι η δημογραφική κρίση μπορεί να αναστραφεί μόνο με πολιτική βούληση και μακροπρόθεσμο σχεδιασμό. Όπως δήλωσε, «χρειάζονται γενναίες αποφάσεις. Δεν μπορούμε να λεγόμαστε ευρωπαϊκή χώρα και να μην υπάρχει ένα ουσιαστικό επίδομα τέκνου». Παράλληλα, τονίζει ότι δεν αρκεί η λήψη μέτρων μιας χρονιάς – απαιτείται στρατηγική με ορίζοντα δεκαετιών, με στόχο τη σταθερή και διαρκή στήριξη των νέων οικογενειών.
Σημαντικό είναι να σημειωθεί πως το φαινόμενο δεν περιορίζεται μόνο σε αγροτικές ή απομακρυσμένες περιοχές. Ακόμη και σε μεγάλες πόλεις της περιφέρειας, οι αριθμοί εγγραφών παρουσιάζουν πτώση. Παράλληλα, αυξάνεται το φαινόμενο της υπερσυγκέντρωσης μαθητών σε τμήματα των αστικών κέντρων, τη στιγμή που απομακρυσμένες σχολικές μονάδες υπολειτουργούν ή κλείνουν. Αυτό δημιουργεί ζητήματα τόσο στην ποιότητα της εκπαίδευσης όσο και στην ισότιμη πρόσβαση όλων των μαθητών.
Η υπογεννητικότητα δεν είναι πρόβλημα αποκλειστικά ελληνικό. Χώρες της Ευρώπης και της Ανατολικής Ασίας αντιμετωπίζουν αντίστοιχες προκλήσεις. Ωστόσο, η γεωγραφία και η δημογραφική διάρθρωση της Ελλάδας, με την ύπαρξη μικρών απομονωμένων κοινοτήτων και ορεινών περιοχών, καθιστούν το πρόβλημα πιο περίπλοκο. Σε πολλές περιπτώσεις, σχολεία μένουν με έναν ή δύο μαθητές, γεγονός που εγείρει ερωτήματα για τη σκοπιμότητα της λειτουργίας τους και τον καλύτερο τρόπο αξιοποίησης των δημόσιων πόρων.
Αν και η πολιτεία έχει αρχίσει να λαμβάνει κάποια μέτρα, όπως η αύξηση του επιδόματος γέννησης και η στήριξη της μητρότητας, οι δημογραφικοί δείκτες δείχνουν ότι απαιτείται μεγαλύτερη και πιο στοχευμένη παρέμβαση. Ενίσχυση της απασχόλησης, διευκόλυνση στη στέγαση, δημιουργία παιδικών σταθμών σε κάθε δήμο και φορολογικά κίνητρα για οικογένειες με παιδιά, είναι μερικές από τις στρατηγικές που προτείνουν οι ειδικοί για να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα.
Η μείωση του μαθητικού πληθυσμού στην Αιτωλοακαρνανία, αν και στατιστικά ενδεικτική, είναι κυρίως ένα κοινωνικό και πολιτικό ζήτημα. Η αντίδραση της πολιτείας, της τοπικής αυτοδιοίκησης και της κοινωνίας των πολιτών θα καθορίσει σε μεγάλο βαθμό το αν η τάση αυτή θα ανακοπεί ή θα συνεχιστεί με περαιτέρω επιπτώσεις για το μέλλον της ελληνικής περιφέρειας.
