Το Κάστρο της Βόνιτσας: Ένα Αξιοθαύμαστο Μνημείο της Ιστορίας
Στη Βόνιτσα, πάνω σε ύψωμα που βρέχεται από τα ήρεμα νερά του Αμβρακικού κόλπου, βρίσκεται το επιβλητικό Κάστρο της Βόνιτσας. Αναγνωρισμένο ως “προέχον βυζαντινόν μνημείον” με Βασιλικό Διάταγμα του 1922, αυτό το ιστορικό φρούριο μαρτυρεί τη μακραίωνη ιστορία της περιοχής.
Ιστορικό Υπόβαθρο
Οι πρώτες μαρτυρίες για την ύπαρξη της βυζαντινής πόλης της Βόνιτσας ανάγονται στο τέλος του 10ου αιώνα. Το κάστρο κτίστηκε τον 11ο αιώνα, περίπου το 1070, επί αυτοκρατόρων Κομνηνών από τους Ενετούς, οι οποίοι είχαν λάβει από το Βυζάντιο το προνόμιο να κτίσουν το φρούριο και να εκμεταλλευτούν εμπορικά το λιμάνι.
Μετά το 1204, η Βόνιτσα έγινε μέρος του Δεσποτάτου της Ηπείρου. Το 1294, δόθηκε στον πρίγκιπα του Τάραντα ως μέρος της προίκας της κόρης του Δεσπότη της Ηπείρου. Το 1362, το κάστρο πέρασε στα χέρια του οίκου των Tocco της Κεφαλλονιάς και το 1448 ξαναπέρασε στα χέρια των Βενετών.
Για τους Ενετούς, τα φρούρια της Βόνιτσας και της Ναυπάκτου αποτελούσαν στρατηγικά σημεία, εξυπηρετώντας την οικονομική και στρατιωτική πολιτική τους στο Ιόνιο. Τα τρία φρούρια στην είσοδο του Αμβρακικού κόλπου, της Πρέβεζας, της Βόνιτσας και της Αγίας Μαύρας (Λευκάδα) διευθύνονταν από Ενετό Προβλεπτή.
Οι Τούρκοι κατέκτησαν τη Βόνιτσα το 1479 μετά τη λήξη του Α’ Τουρκοβενετικού πολέμου. Οι Ενετοί επέστρεψαν υπό τον Μοροζίνη το 1684 και κατέλαβαν το κάστρο. Οι εχθροπραξίες στην περιοχή κράτησαν για 15 χρόνια μέχρι που με τη συνθήκη του Κάρλοβιτς το 1699, η Βόνιτσα κατοχυρώθηκε επίσημα στη Βενετία. Το 1714, ξέσπασε νέος Ενετουρκικός πόλεμος και οι Τούρκοι ξαναπήραν το κάστρο. Το φθινόπωρο του 1717, οι Ενετοί πολιόρκησαν το κάστρο και μετά από σφοδρές μάχες το κυρίευσαν. Η Βόνιτσα παρέμεινε Ενετική κτήση μέχρι την κατάλυση της Γαληνοτάτης Δημοκρατίας από τον Ναπολέοντα το 1797.
Το κάστρο πέρασε για λίγο στην κατοχή των Γάλλων το 1797, οι οποίοι όμως το έχασαν τον επόμενο χρόνο από τον Αλή πασά, ο οποίος εκείνη την εποχή άρχισε να χτίζει κάστρα με φρενήρη ρυθμό στην ευρύτερη περιοχή. Οι Έλληνες κατέλαβαν το κάστρο κατά την Επανάσταση του 1821, αλλά φαίνεται ότι δεν το κράτησαν, καθώς παρέμεινε μια μικρή τουρκική δύναμη σε αυτό. Οι Τούρκοι αποχώρησαν το 1828, όταν οι δυνάμεις του Γιουσούφ πασά που είχαν συγκεντρωθεί στην περιοχή κατατροπώθηκαν από τον Μπότσαρη. Επισήμως, η Βόνιτσα αποδόθηκε στο Ελληνικό Κράτος μαζί με την υπόλοιπη Ακαρνανία στις 17 Απριλίου 1832.
Δομικά, Αρχιτεκτονικά και Οχυρωματικά Στοιχεία
Το μεγαλύτερο μέρος των οχυρώσεων και των κτισμάτων που σώζονται σχεδιάστηκαν από Ενετούς μηχανικούς πάνω στα παλιά βυζαντινά ερειπωμένα τείχη. Το κάστρο εκτείνεται σε 105 στρέμματα, με το ανώτατο σημείο του να βρίσκεται σε υψόμετρο 65 μέτρων από τη θάλασσα.
Το κάστρο της Βόνιτσας παρουσιάζει την τυπική τριμερή διάταξη και δομή των μεσοβυζαντινών καστροπολιτειών, αποτελούμενο από την άνω ακρόπολη, την κάτω ακρόπολη και τη Χώρα, την οχυρωμένη κάτω πόλη που ήταν το επίκεντρο του αστικού, οικονομικού και θρησκευτικού βίου.
Ο περίβολος της ακρόπολης έχει ακανόνιστο ατρακτοειδές σχήμα μήκους 265 και πλάτους 150 μέτρων, περικλείοντας έκταση 34 στρεμμάτων. Βορειοδυτικά της ακρόπολης ορθώνεται ένα σχεδόν κυκλικό κτίριο, το οποίο σήμερα είναι ναός αφιερωμένος στην Αγία Σοφία. Λίγα βήματα πιο πέρα σώζεται ένα κτίριο με οροφή που εσωτερικά στηρίζεται σε τόξα, το οποίο πιθανότατα χρησιμοποιήθηκε ως αποθήκη.
Οι εκτεταμένες τροποποιήσεις και αλλαγές του 17ου και 18ου αιώνα κάλυψαν σε μεγάλο βαθμό τα βυζαντινά στοιχεία του κάστρου, δίνοντάς του τη σημερινή μορφή. Εξετάζοντας προσεκτικά το κάστρο, διαπιστώνεται ότι ο αρχιτέκτονας ενέταξε στο σχέδιο του και αξιοποίησε όλες τις ανωμαλίες του βράχου, εξασφαλίζοντας έτσι το φρούριο από στεριά και θάλασσα, καθιστώντας το απρόσβλητο ακόμη και με μικρή φρουρά.
Το πιο σημαντικό ιστορικό γεγονός που συνδέεται με την καστροπολιτεία της Βόνιτσας είναι ο θάνατος του Νορμανδού κατακτητή της Σικελίας, Ροβέρτου Γυισκάρδου, το 1085 (αν και η επικρατέστερη άποψη είναι ότι πέθανε στο Ληξούρι).
Το Κάστρο της Βόνιτσας, με την πλούσια ιστορία και την εξαιρετική αρχιτεκτονική του, αποτελεί ένα σημαντικό αξιοθέατο της περιοχής και μια ζωντανή μαρτυρία των ποικίλων πολιτισμικών επιρροών που δέχθηκε η Βόνιτσα κατά τη διάρκεια των αιώνων.
