Οι ελληνικές παραλίες, ως φυσικά και κοινόχρηστα αγαθά, προστατεύονται από ειδική νομοθεσία που διασφαλίζει την ισορροπία μεταξύ δημόσιας χρήσης και οικονομικής εκμετάλλευσης. Η πρόσβαση των πολιτών στον αιγιαλό και την παραλία αποτελεί θεμελιώδες δικαίωμα, το οποίο διαφυλάσσεται μέσα από συγκεκριμένες ρυθμίσεις που διέπουν τις παραχωρήσεις χώρου για εμπορικές δραστηριότητες, όπως η τοποθέτηση ξαπλώστρων και ομπρελών.
Σύμφωνα με τις ισχύουσες διατάξεις, η συνολική επιφάνεια μιας παραλίας που μπορεί να παραχωρηθεί σε ιδιώτες ή επιχειρήσεις δεν πρέπει να υπερβαίνει το 50% της συνολικής έκτασης. Η πρόβλεψη αυτή εξασφαλίζει ότι τουλάχιστον το ήμισυ της παραλίας παραμένει διαθέσιμο για ελεύθερη χρήση από όλους τους πολίτες χωρίς οικονομική επιβάρυνση ή άλλου είδους περιορισμό. Σε περιπτώσεις παραλιών που βρίσκονται εντός του ευρωπαϊκού δικτύου προστατευόμενων περιοχών Natura 2000, το επιτρεπόμενο ποσοστό παραχώρησης περιορίζεται περαιτέρω στο 30%, ενισχύοντας την προστασία της φυσικής κληρονομιάς και της βιοποικιλότητας.
Οι παραχωρήσεις αυτές δεν επιτρέπεται να ξεπερνούν τα 500 τετραγωνικά μέτρα ανά άδεια, ενώ και εντός αυτών των τμημάτων τίθεται όριο κάλυψης με εξοπλισμό. Συγκεκριμένα, στις κοινές παραλίες η κάλυψη δεν πρέπει να υπερβαίνει το 60% της παραχωρηθείσας έκτασης, ενώ στις περιοχές Natura το ποσοστό μειώνεται στο 30%. Αυτό διασφαλίζει την αρμονική συνύπαρξη οργανωμένων και ελεύθερων τμημάτων στις ακτές, αποτρέποντας τη συνολική εμπορευματοποίησή τους.
Επιπλέον, μεταξύ των παραχωρημένων χώρων πρέπει να αφήνεται υποχρεωτικά ελεύθερο διάκενο τουλάχιστον έξι μέτρων, ώστε να διατηρείται η δυνατότητα διέλευσης και πρόσβασης κατά μήκος της ακτογραμμής. Η νομοθεσία είναι αυστηρή και στις περιπτώσεις παραλιών μικρής κλίμακας. Δεν επιτρέπεται καμία παραχώρηση σε παραλίες με πλάτος ή μήκος μικρότερο των τεσσάρων μέτρων ή συνολική επιφάνεια μικρότερη των 150 τετραγωνικών μέτρων, με στόχο να προφυλαχθούν ιδιαίτερα μικροί και ευαίσθητοι παράκτιοι σχηματισμοί.
Ιδιαίτερη σημασία δίνεται και στις υποχρεώσεις που φέρουν οι παραχωρησιούχοι, τόσο για τη διασφάλιση των δικαιωμάτων των λουόμενων όσο και για την προστασία του περιβάλλοντος. Έχουν καθήκον να εξασφαλίζουν καθημερινή καθαριότητα στο τμήμα που τους έχει παραχωρηθεί και να μην προκαλούν φθορές στη φυσική μορφολογία της ακτής ή αλλοιώσεις στην ακτογραμμή. Η παρουσία βασικών υποδομών, όπως ντους, αποδυτήρια και κάδοι απορριμμάτων, αποτελεί απαραίτητο στοιχείο για τη λειτουργία κάθε οργανωμένης παραλίας.
Παράλληλα, είναι υποχρεωμένοι να τοποθετούν σε εμφανές σημείο πληροφοριακή πινακίδα, η οποία πρέπει να περιλαμβάνει τις ακριβείς συντεταγμένες του παραχωρημένου χώρου, τον αριθμό της απόφασης παραχώρησης, καθώς και βασικές πληροφορίες για τα δικαιώματα των πολιτών και τις υποχρεώσεις του εκμεταλλευτή. Η πινακίδα αυτή οφείλει να διαθέτει και QR code που παραπέμπει στη σχετική ψηφιακή καταχώριση της παραχώρησης, προωθώντας τη διαφάνεια και τη δυνατότητα ελέγχου από το κοινό.
Στην κατεύθυνση της ισότιμης πρόσβασης, οι επιχειρηματίες που εκμεταλλεύονται παραλίες οφείλουν να διευκολύνουν την είσοδο και παραμονή όλων των πολιτών, δίνοντας ιδιαίτερη προσοχή στις ανάγκες των ατόμων με αναπηρία ή κινητικές δυσκολίες. Η εγκατάσταση ειδικών διαδρόμων πρόσβασης, αποδυτηρίων και μηχανισμών όπως το σύστημα seatrack είναι μέρος των υποχρεώσεων, ιδιαίτερα όταν δεν παρέχονται από τον εκάστοτε δήμο. Παράλληλα, πρέπει να εξασφαλίζεται η παρουσία ναυαγοσώστη κατά τις ώρες αιχμής και σε περιόδους αυξημένης επισκεψιμότητας, ενισχύοντας την ασφάλεια των λουόμενων.
Ένα ακόμη σημαντικό σημείο είναι η υποχρέωση απομάκρυνσης κάθε εξοπλισμού με το τέλος της θερινής περιόδου. Οι παραχωρησιούχοι πρέπει να παραδίδουν τον χώρο στην αρχική του κατάσταση, χωρίς εγκαταστάσεις ή απορρίμματα, προκειμένου να διατηρείται η αισθητική και φυσική αξία της παραλίας και κατά τους χειμερινούς μήνες.
Σε περίπτωση διαπίστωσης παραβιάσεων ή καταστρατηγήσεων των παραπάνω διατάξεων, οι πολίτες έχουν τη δυνατότητα να απευθυνθούν στην Ένωση Εργαζομένων Καταναλωτών Ελλάδας. Η οργάνωση αυτή δέχεται καταγγελίες τόσο ηλεκτρονικά, μέσω της επίσημης ιστοσελίδας της (www.eeke.gr), όσο και τηλεφωνικά στο 210-8817730. Στη διάθεση του κοινού βρίσκεται και ειδική διαδικτυακή φόρμα, μέσω της οποίας μπορεί να δηλωθεί οποιοδήποτε περιστατικό παρακώλυσης πρόσβασης ή κακοδιαχείρισης παραλίας.
Η ενημέρωση των πολιτών για τα δικαιώματά τους στις παραλίες είναι καθοριστικής σημασίας για τη διατήρηση της ισορροπίας μεταξύ τουριστικής ανάπτυξης και σεβασμού στο φυσικό περιβάλλον και το κοινό συμφέρον. Οι ρυθμίσεις αυτές δεν στοχεύουν στην αποτροπή της οικονομικής δραστηριότητας, αλλά στη θέσπιση σαφών κανόνων που εξασφαλίζουν ότι όλοι οι πολίτες, ανεξαρτήτως κοινωνικής ή οικονομικής κατάστασης, έχουν δικαίωμα να απολαμβάνουν τις ελληνικές ακτές.
