Η Pinna nobilis, ή αλλιώς Πίννα, είναι ένα από τα μεγαλύτερα δίθυρα μαλάκια της Μεσογείου και έχει αναδειχθεί σε κρίσιμα απειλούμενο είδος τα τελευταία χρόνια. Το είδος αυτό, με το εντυπωσιακό του μέγεθος που μπορεί να φτάσει το 1,2 μέτρα, ζει κυρίως σε λιβάδια Ποσειδωνίας και σε αμμώδη ή βραχώδη βυθό, παρέχοντας ζωτικό οικολογικό ρόλο στην υγεία των θαλάσσιων οικοσυστημάτων. Παρότι η Πίννα υπήρχε κάποτε σε πολλές παράκτιες περιοχές της Μεσογείου, τα τελευταία χρόνια βρίσκεται σε σοβαρή κρίση εξαιτίας μιας σειράς απειλών, από ανθρωπογενείς δραστηριότητες έως μια πανδημία παθογόνου παράσιτου.
Οικολογικός Ρόλος και Σημασία
Η Pinna nobilis διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στην οικολογία των θαλάσσιων περιοχών, καθώς λειτουργεί ως φυσικό φίλτρο νερού. Με τη βοήθεια των βράγχων της, η Πίννα φιλτράρει μεγάλες ποσότητες θαλασσινού νερού, αφαιρώντας αιωρούμενη οργανική ύλη και αποβλήτα, συμβάλλοντας έτσι στην καθαρότητα του νερού και στη διατήρηση της υγείας των οικοσυστημάτων. Επιπλέον, το σκληρό της όστρακο προσφέρει επιφάνειες για την ανάπτυξη άλλων οργανισμών, όπως άλγη και ασπόνδυλα, δημιουργώντας ένα μικροοικοσύστημα το οποίο προάγει τη βιοποικιλότητα. Σε περιοχές όπου οι πληθυσμοί της Πίννας είναι πυκνοί, το είδος αυτό συμβάλλει και στη δημιουργία βιογενών υφάλων, που προσφέρουν καταφύγιο σε πολλά είδη θαλάσσιων ζώων Wikipedia IUCN.
Απειλές για το Είδος
Παρά τον σημαντικό ρόλο της στο θαλάσσιο οικοσύστημα, η Πίννα βρίσκεται αντιμέτωπη με πολλαπλές απειλές που έχουν οδηγήσει στην κρίσιμη μείωση των πληθυσμών της. Μέχρι το 2016, οι βασικές απειλές για το είδος προέρχονταν από ανθρωπογενείς δραστηριότητες, όπως η ανεξέλεγκτη αλιεία, η αγκυροβόληση σκαφών, η καταστροφή των οικοτόπων της λόγω της υποβάθμισης των θαλάσσιων οικοσυστημάτων, και η ρύπανση. Αυτές οι δραστηριότητες είχαν μειώσει τους πληθυσμούς της Πίννας σε πολλές περιοχές της Μεσογείου.
Ωστόσο, η μεγαλύτερη απειλή εμφανίστηκε το 2016, όταν το παθογόνο παράσιτο Haplosporidium pinnae άρχισε να εξαπλώνεται στη Μεσόγειο. Το παράσιτο αυτό προκάλεσε μαζικούς θανάτους στους πληθυσμούς της Πίννας, με ποσοστά θνησιμότητας που έφταναν έως και το 100% σε ορισμένες περιοχές. Οι θάνατοι ήταν τόσο δραματικοί, που οι πληθυσμοί της Πίννας σε πολλές χώρες, όπως η Ισπανία, η Ελλάδα, η Ιταλία, και η Κροατία, σχεδόν εξαφανίστηκαν Wikipedia IUCN Red List Species Conservation Fund.
Οι Κύριες Απειλές για την Πίννα
Η Πίννα έχει δεχτεί πολλαπλές απειλές τις τελευταίες δεκαετίες, οι οποίες σχετίζονται με ανθρώπινες δραστηριότητες, όπως:
- Αλιεία: Η Πίννα αλιεύεται για το εντυπωσιακό της όστρακο και για το byssus της, ένα είδος πολύτιμης ίνας που χρησιμοποιείται από την αρχαιότητα για την παραγωγή πολυτελών υφασμάτων.
- Ρύπανση και Καταστροφή Οικοτόπων: Η αλόγιστη αγκυροβόληση σκαφών και η καταστροφή των θαλάσσιων λιβαδιών Ποσειδωνίας έχουν επίσης συντελέσει στην υποβάθμιση των βυθών όπου ζει η Πίννα.
- Παράσιτο Haplosporidium pinnae: Το μεγαλύτερο χτύπημα για την Πίννα ήρθε το 2016, όταν ανακαλύφθηκε ότι το είδος αυτό επηρεάζεται από το παθογόνο παράσιτο Haplosporidium pinnae, το οποίο προκάλεσε μαζικούς θανάτους πληθυσμών σε ποσοστά που αγγίζουν το 100% σε πολλές περιοχές.
Η Κατάσταση στον Αμβρακικό Κόλπο
Ένας από τους τελευταίους υγιείς πληθυσμούς της Pinna nobilis βρίσκεται στον Αμβρακικό Κόλπο. Εδώ, το παράσιτο Haplosporidium pinnae δεν έχει εντοπιστεί, καθιστώντας τον Αμβρακικό έναν από τους τελευταίους ασφαλείς καταφυγές για το είδος στην Ελλάδα και τη Μεσόγειο. Οι επιστήμονες παρακολουθούν στενά τους πληθυσμούς της Πίννας στον Αμβρακικό, με στόχο να κατανοήσουν γιατί αυτή η περιοχή παραμένει ανεπηρέαστη από το παράσιτο και να αναπτύξουν στρατηγικές για την προστασία του είδους σε άλλες περιοχές Animalia Bio Species Conservation Fund.
Προγράμματα Παρακολούθησης και Διατήρησης
Το έργο που υλοποιεί ο Οργανισμός Φυσικού Περιβάλλοντος και Κλιματικής Αλλαγής (ΟΦΥΠΕΚΑ) σε συνεργασία με άλλους επιστημονικούς φορείς και πανεπιστήμια επικεντρώνεται στην παρακολούθηση των πληθυσμών της Πίννας και την πρόληψη περαιτέρω απωλειών. Οι ερευνητές χρησιμοποιούν τεχνικές όπως η συλλογή προνυμφών για την ενίσχυση της αναπαραγωγής και η παρακολούθηση των πληθυσμών που δεν έχουν προσβληθεί από το παράσιτο. Οι προσπάθειες αυτές είναι κρίσιμες για τη διατήρηση των εναπομεινάντων πληθυσμών, καθώς η φυσική ανάκαμψη των πληθυσμών της Πίννας είναι αργή και εξαρτάται από την παρουσία υγιών ατόμων IUCN Species Conservation Fund.
Οι δράσεις περιλαμβάνουν:
- Την τοποθέτηση συλλεκτών προνυμφών, με στόχο την ενίσχυση της αναπαραγωγής του είδους.
- Την παρακολούθηση της αναπαραγωγικής επιτυχίας και της υγείας των πληθυσμών της Πίννας.
- Την ενημέρωση της τοπικής κοινωνίας και την προώθηση μέτρων προστασίας των οικοτόπων του είδους
Προοπτικές Ανάκαμψης και Προστασίας
Η αποκατάσταση των πληθυσμών της Pinna nobilis παραμένει μια μεγάλη πρόκληση, καθώς το παράσιτο εξακολουθεί να υφίσταται στη Μεσόγειο. Ωστόσο, οι πληθυσμοί στον Αμβρακικό και σε άλλες περιοχές όπου το παράσιτο δεν έχει εντοπιστεί αποτελούν την καλύτερη ελπίδα για την επιβίωση του είδους. Οι δράσεις προστασίας περιλαμβάνουν την απαγόρευση αγκυροβόλησης σε ευαίσθητες περιοχές, τη συνεχή παρακολούθηση των πληθυσμών και την ενημέρωση του κοινού για τη σημασία της Πίννας και των θαλάσσιων οικοσυστημάτων γενικότερα.
Οι επιστήμονες τονίζουν ότι οι τοπικές κοινωνίες και οι επιστημονικές κοινότητες πρέπει να συνεργαστούν στενά για να προληφθούν οι περαιτέρω απώλειες και να ενισχυθεί η ανθεκτικότητα των υγιών πληθυσμών. Η Πίννα nobilis αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της βιοποικιλότητας της Μεσογείου, και η διατήρησή της είναι κρίσιμη για την προστασία των θαλάσσιων οικοσυστημάτων IUCN IUCN Red List.
