Το υδατικό στρες αποτελεί μια σημαντική απειλή σε πολλές περιοχές του κόσμου, καθώς πάνω από το 50% του παγκόσμιου πληθυσμού ζει κάτω από συνθήκες υδατικού στρες για τουλάχιστον ένα μήνα το χρόνο. Το φαινόμενο αυτό προκαλεί σοβαρά προβλήματα στην οικονομία, την ενέργεια και τη γεωργία, επιδεινώνοντας τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι πληθυσμοί αυτοί σε περιόδους ξηρασίας ή άλλων φυσικών καταστροφών.
Ο ορισμός του υδατικού στρες σχετίζεται με την αναλογία της ζήτησης προς την προσφορά ανανεώσιμων πηγών νερού. Όταν η ζήτηση υπερβαίνει το 80% των διαθέσιμων ανανεώσιμων πηγών, η χώρα θεωρείται ότι αντιμετωπίζει “εξαιρετικά υψηλό υδατικό στρες”. Οι χώρες που βρίσκονται πιο κοντά σε αυτό το επίπεδο είναι πιο ευάλωτες σε ελλείψεις νερού, ειδικά σε περιόδους αυξημένης ζήτησης λόγω κλιματικών φαινομένων, όπως καύσωνες ή αυξημένες γεωργικές ανάγκες.
Παράγοντες που ενισχύουν το φαινόμενο
Οι βασικές αιτίες του υδατικού στρες περιλαμβάνουν την ταχύτατη αύξηση των πληθυσμών, την εκτεταμένη βιομηχανική δραστηριότητα και την εντατική γεωργία. Η συνεχής ανάπτυξη των πόλεων, η αυξημένη ζήτηση ενέργειας και η παραγωγή τροφίμων προσθέτουν επιπλέον πίεση στα ήδη περιορισμένα αποθέματα νερού.
Ταυτόχρονα, η έλλειψη επενδύσεων σε υποδομές, σε συνδυασμό με τη μεταβλητότητα του κλίματος, καθιστούν δύσκολη τη διαχείριση των υδάτινων πόρων. Οι παρατεταμένες περίοδοι ξηρασίας ή οι ακραίες βροχοπτώσεις, που προκαλούν πλημμύρες, επιδεινώνουν την κατάσταση και καθιστούν την εύρεση μακροπρόθεσμων λύσεων απαραίτητη.
Οι επιπτώσεις του υδατικού στρες στην Ελλάδα
Η Ελλάδα βρίσκεται στην 19η θέση παγκοσμίως όσον αφορά το υδατικό στρες, γεγονός που σημαίνει ότι η χώρα χρησιμοποιεί περισσότερο από το 80% των διαθέσιμων ανανεώσιμων πόρων της. Αυτό είναι αποτέλεσμα της εκτεταμένης χρήσης του νερού για άρδευση, κτηνοτροφία και άλλες βιομηχανικές δραστηριότητες. Οι αυξημένες θερμοκρασίες, οι περιορισμένες βροχοπτώσεις και η ανεπαρκής διαχείριση των υδάτινων πόρων συμβάλλουν στην επιδείνωση του προβλήματος.
Η αγροτική παραγωγή, που εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από το νερό, είναι άμεσα συνδεδεμένη με το υδατικό στρες. Πολλές περιοχές της Ελλάδας βασίζονται στην εντατική άρδευση για την παραγωγή βασικών καλλιεργειών, όπως το ελαιόλαδο και τα εσπεριδοειδή. Κατά συνέπεια, σε περιόδους λειψυδρίας, η γεωργία και οι τοπικές κοινότητες βρίσκονται σε δύσκολη θέση.
Η Ελλάδα βρίσκεται ανάμεσα στις 25 χώρες – συγκεκριμένα στη 19η θέση- που εκτίθενται επί του παρόντος σε εξαιρετικά υψηλό υδατικό στρες ετησίως, που σημαίνει ότι χρησιμοποιούν πάνω από το 80% του ανανεώσιμου νερού τους για άρδευση, κτηνοτροφία, βιομηχανία και οικιακές ανάγκες.
- Μπαχρέιν
- Κύπρος
- Κουβέιτ
- Λίβανος
- Ομάν
- Κατάρ
- Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα
- Σαουδική Αραβία
- Ισραήλ
- Αίγυπτος
- Λιβύη
- Υεμένη
- Μποτσουάνα
- Ιράν
- Ιορδανία
- Χιλή
- Σαν Μαρίνο
- Βέλγιο
- Ελλάδα
- Τυνησία
- Ναμίμπια
- Νότια Αφρική
- Ιράκ
- Ινδία
- Συρία
Η σημασία της ορθολογικής διαχείρισης του νερού
Για να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα του υδατικού στρες, απαιτούνται συντονισμένες προσπάθειες για τη βελτίωση της διαχείρισης των υδάτινων πόρων. Η εφαρμογή πολιτικών που ενθαρρύνουν τη βιώσιμη χρήση του νερού είναι απαραίτητη για την προστασία των φυσικών πόρων της χώρας. Η κατασκευή σύγχρονων υποδομών, η ενίσχυση της διαχείρισης των λυμάτων και η χρήση νέων τεχνολογιών για τη διατήρηση του νερού αποτελούν βασικές προκλήσεις για τα επόμενα χρόνια.
Οικονομικές και κοινωνικές επιπτώσεις
Οι συνέπειες του υδατικού στρες δεν περιορίζονται μόνο στη γεωργία. Η βιομηχανία, οι υπηρεσίες κοινής ωφελείας και οι ενεργειακοί πόροι επηρεάζονται επίσης άμεσα. Όταν η διαθεσιμότητα νερού περιορίζεται, επηρεάζονται η παραγωγή ενέργειας, οι τιμές των τροφίμων και γενικά η οικονομική δραστηριότητα. Σε κάποιες περιπτώσεις, η έλλειψη νερού μπορεί να οδηγήσει σε κοινωνική αστάθεια και μετανάστευση πληθυσμών.
Οι προκλήσεις του μέλλοντος
Με την παγκόσμια ζήτηση νερού να προβλέπεται να αυξηθεί κατά 20-25% μέχρι το 2050, η κατάσταση αναμένεται να χειροτερέψει, ιδιαίτερα σε χώρες με ραγδαία πληθυσμιακή ανάπτυξη και οικονομική δραστηριότητα. Για την Ελλάδα, η αυξημένη ζήτηση, σε συνδυασμό με την κλιματική αλλαγή, δημιουργεί μια κρίσιμη ανάγκη για μακροπρόθεσμο σχεδιασμό.
Η ανάγκη για επενδύσεις σε υποδομές, σε τεχνολογίες εξοικονόμησης νερού και σε πολιτικές διαχείρισης είναι επιτακτική. Επιπλέον, η ενίσχυση της συνεργασίας μεταξύ των τοπικών κοινοτήτων, των κρατικών φορέων και των διεθνών οργανισμών μπορεί να συμβάλει στην αντιμετώπιση των προκλήσεων που θέτει το υδατικό στρες.
