Ημέρα Μνήμης και Τιμής: Ένας λαός που επέλεξε την Ελευθερία από τη σκλαβιά
Σαν σήμερα, πριν από 199 χρόνια, στις 10 Απριλίου 1826, η Ελλάδα έγινε μάρτυρας μιας από τις πιο συγκλονιστικές πράξεις ηρωισμού και αυτοθυσίας στην ιστορία της Επανάστασης του 1821: Η Έξοδος του Μεσολογγίου. Το γεγονός αυτό δεν σηματοδότησε μόνο την πτώση μιας πόλης, αλλά την άνοδο ενός ιδανικού που συγκλόνισε την Ευρώπη και τροφοδότησε το φιλελληνικό κίνημα.
Το Ιστορικό Πλαίσιο
Μετά από μια αποτυχημένη προσπάθεια κατάληψης του Μεσολογγίου το 1823, οι Οθωμανοί επέστρεψαν δυναμικά. Στις 15 Απριλίου 1825, ξεκίνησε η τρίτη πολιορκία της πόλης. Η ηγεσία της επίθεσης ανατέθηκε στον Χουρσίτ Μεχμέτ πασά, γνωστό ως Κιουταχής, ο οποίος διέθετε δύναμη περίπου 20.000 ανδρών.
Το Μεσολόγγι, όμως, δεν ήταν η ίδια ανοχύρωτη πόλη. Είχε ενισχυθεί χάρη στις προσπάθειες του Αλέξανδρου Μαυροκορδάτου, του Λόρδου Βύρωνα, του μηχανικού Μιχαήλ Κοκκίνη και των ίδιων των κατοίκων. Πύργοι, χαρακώματα, πυροβόλα και η οχύρωση του νησιού Βασιλάδι αποτελούσαν σημαντικό πλεονέκτημα.
Η Πολιορκία σε Δύο Φάσεις
Η πολιορκία διαρκεί ολόκληρο χρόνο και χωρίζεται σε δύο φάσεις:
Α’ Φάση (Απρίλιος – Δεκέμβριος 1825)
Ο Κιουταχής πολιορκεί μόνος του. Παρά την πίεση, οι Μεσολογγίτες αντέχουν. Ο Μιαούλης καταφέρνει να σπάσει αρκετές φορές τον θαλάσσιο αποκλεισμό, ενώ οι δυνάμεις του Γεώργιου Καραϊσκάκη επιχειρούν επιθέσεις στην ενδοχώρα, αποσπώντας την προσοχή των Οθωμανών.
Β’ Φάση (Δεκέμβριος 1825 – Απρίλιος 1826)
Στο πλευρό του Κιουταχή έρχεται ο Ιμπραήμ Πασάς της Αιγύπτου, ανεβάζοντας τη δύναμη των πολιορκητών σε περίπου 25.000 άνδρες. Με μοντέρνα όπλα, γαλλική στρατιωτική υποστήριξη και αδιάκοπους βομβαρδισμούς, οι επιτιθέμενοι καταφέρνουν να κυριεύσουν ζωτικά σημεία: το Βασιλάδι, την Κλείσοβα, και τη νησίδα Ντολμάς.
Η Πείνα και το Αδιέξοδο
Η πόλη βρισκόταν πλέον σε απόλυτο αποκλεισμό. Τα τρόφιμα εξαντλήθηκαν. Οι κάτοικοι, πολιορκημένοι για μήνες, αναγκάζονται να τραφούν με φύκια, ποντίκια, γάτες και οποιοδήποτε υποκατάστατο. Η εξάντληση, οι αρρώστιες και η πείνα οδηγούν σε απόγνωση.
Στις 6 Απριλίου 1826, μετά από πολεμικό συμβούλιο, αποφασίζεται η Έξοδος.
Η Έξοδος: Νύχτα Αυτοθυσίας
Το σχέδιο ήταν απλό αλλά εξαιρετικά επικίνδυνο: να σπάσουν τον κλοιό τη νύχτα 9 προς 10 Απριλίου. Οι υπερασπιστές χωρίστηκαν σε τρεις φάλαγγες, υπό τους Δημήτριο Μακρή, Κίτσο Τζαβέλλα και Κώστα Μπότσαρη.
Ωστόσο, το σχέδιο προδόθηκε ή αποκαλύφθηκε λόγω καθυστερήσεων. Οι Οθωμανοί στήνουν ενέδρα. Το αποτέλεσμα είναι σφαγή. Από τους περίπου 3.000 που επιχειρούν έξοδο, 1.700 σκοτώνονται επί τόπου.
Οι Τελευταίες Πράξεις Ηρωισμού
Μέσα στην πόλη, διαδραματίζονται οι πιο τραγικές σκηνές της Επανάστασης:
- Ο Χρήστος Καψάλης, για να μην πέσει στα χέρια των εχθρών, ανατινάζει την πυριτιδαποθήκη μαζί με τραυματίες, γυναικόπαιδα και γέροντες.
- Ο μητροπολίτης Ιωσήφ Ρωγών, αρνούμενος να παραδοθεί, πυροδοτεί εκρηκτικά στον Ανεμόμυλο όπου είχε καταφύγει με άλλους πολιορκημένους.
Το πρωί της 10ης Απριλίου 1826, η πόλη έχει καταληφθεί. Οι σημαίες της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας κυματίζουν πάνω από τα ερείπια του Μεσολογγίου.
Οι Απώλειες και ο Αντίκτυπος
- Περίπου 6.000 γυναικόπαιδα που δεν κατάφεραν να διαφύγουν οδηγήθηκαν σε σκλαβοπάζαρα.
- Από τις τάξεις των Ελλήνων σκοτώθηκαν ή αιχμαλωτίστηκαν δεκάδες επιφανείς αγωνιστές.
- Οι Οθωμανικές απώλειες εκτιμώνται σε περίπου 5.000 νεκρούς.
Η ελληνική Επανάσταση βρισκόταν τότε σε κρίσιμο σημείο. Όμως η θυσία του Μεσολογγίου έφερε διεθνή κατακραυγή και αναζωπύρωσε το φιλελληνικό ρεύμα στην Ευρώπη. Ένα κύμα συμπαράστασης γεννήθηκε, οδηγώντας τελικά στην επέμβαση των Μεγάλων Δυνάμεων και τη νίκη του Ναυαρίνου (1827).
Η Ιστορική Κληρονομιά
Η Έξοδος του Μεσολογγίου απέκτησε συμβολική αξία ανάλογη της Σπάρτης και του Μαραθώνα. Ο Διονύσιος Σολωμός έγραψε τους περίφημους «Ελεύθερους Πολιορκημένους», ενώ πίνακες, ποιήματα και κείμενα φιλελλήνων όπως ο Βίκτωρ Ουγκώ αποτύπωσαν τον ηρωισμό του Μεσολογγίου στη συλλογική μνήμη της Ευρώπης.
Το 1829, το Μεσολόγγι απελευθερώθηκε. Το 1937, ανακηρύχθηκε Ιερά Πόλις της Ελλάδος. Έκτοτε, η Κυριακή των Βαΐων έχει καθιερωθεί ως επίσημη ημέρα μνήμης.
