Η Ελλάδα είναι μια από τις πιο σεισμογενείς χώρες στον κόσμο, καθώς βρίσκεται σε μια γεωλογικά ενεργή περιοχή. Γι’ αυτόν τον λόγο, η ανάγκη για συστηματική παρακολούθηση και καταγραφή των ρηγμάτων είναι ζωτικής σημασίας για την ασφάλεια των κατοίκων και των υποδομών. Πρόσφατα, η Ελληνική Αρχή Γεωλογικών και Μεταλλευτικών Ερευνών (ΕΑΓΜΕ) σε συνεργασία με άλλους επιστημονικούς φορείς, ανέπτυξε έναν ψηφιακό χάρτη που καταγράφει όλα τα ρήγματα της χώρας και τα χαρακτηριστικά τους.
Αυτός ο χάρτης είναι αποτέλεσμα δύο ετών επιστημονικής έρευνας και συνεργασίας μεταξύ του Γεωδυναμικού Ινστιτούτου, των Πανεπιστημίων Αθηνών, Θεσσαλονίκης και Πάτρας, καθώς και του Ελληνικού Κέντρου Θαλασσίων Ερευνών (ΕΛΚΕΘΕ). Η δημιουργία του συντονίστηκε από τον Οργανισμό Αντισεισμικού Σχεδιασμού και Προστασίας (ΟΑΣΠ). Ο χάρτης φιλοξενεί πληροφορίες για 5.500 σημεία που σχετίζονται με ρήγματα, προσφέροντας μια σημαντική βάση δεδομένων που μπορεί να αξιοποιηθεί από διάφορους επιστημονικούς κλάδους.
Τι Είναι τα Ρήγματα και Γιατί Είναι Σημαντικά
Τα ρήγματα είναι οι γραμμές κατά μήκος των οποίων σημειώνονται μετατοπίσεις στη λιθόσφαιρα της Γης. Στην Ελλάδα, πολλά από αυτά τα ρήγματα είναι ενεργά, δηλαδή μπορεί να προκαλέσουν σεισμούς στο μέλλον. Ο ψηφιακός χάρτης της ΕΑΓΜΕ κατηγοριοποιεί τα ρήγματα σε τρεις βασικές κατηγορίες: τα «σεισμικά ρήγματα», τα «ενεργά ρήγματα» και τα «δυνητικά ενεργά ρήγματα».
- Σεισμικά ρήγματα: Πρόκειται για τα πιο επικίνδυνα, καθώς έχουν αποδεδειγμένα προκαλέσει σεισμούς είτε στην ενόργανη είτε στην ιστορική περίοδο. Στον χάρτη παρουσιάζονται με μοβ χρώμα.
- Ενεργά ρήγματα: Αυτά είναι τα ρήγματα που έχουν εμφανίσει μετατοπίσεις τουλάχιστον μία φορά κατά το Ανώτερο Πλειστόκαινο (τα τελευταία 126.000 χρόνια) και επομένως υπάρχει πιθανότητα να προκαλέσουν σεισμούς στο μέλλον. Στον χάρτη εμφανίζονται με κόκκινο χρώμα.
- Δυνητικά ενεργά ρήγματα: Αυτά τα ρήγματα έχουν χαρακτηριστικά παρόμοια με τα ενεργά ρήγματα, αλλά έχουν δραστηριοποιηθεί στο Τεταρτογενές, δηλαδή τα τελευταία 2.600.000 χρόνια. Στον χάρτη εμφανίζονται με κίτρινο χρώμα.
Η Χρήση του Χάρτη στην Πράξη
Ο ψηφιακός χάρτης δεν προορίζεται μόνο για τη χρήση σεισμολόγων και γεωλόγων. Αποτελεί ένα πολύτιμο εργαλείο για πολιτικούς μηχανικούς, πολεοδόμους και τοπικές αρχές, όπως οι Δήμοι. Οι πληροφορίες που περιέχει μπορούν να χρησιμοποιηθούν για τον σχεδιασμό νέων έργων και υποδομών, εξασφαλίζοντας ότι δεν θα κατασκευαστούν σε περιοχές με αυξημένο σεισμικό κίνδυνο.
Για παράδειγμα, αν ένα νοσοκομείο ή ένας χώρος υγειονομικής ταφής απορριμμάτων προγραμματίζεται να κατασκευαστεί πάνω σε ενεργό ρήγμα, αυτό θα ήταν μια καταστροφική απόφαση. Στην περίπτωση σεισμού, το έδαφος μπορεί να υποστεί μετατοπίσεις, κάτι που θα μπορούσε να καταστρέψει τις υποδομές και να προκαλέσει σοβαρά προβλήματα, όπως η διαρροή επικίνδυνων υλικών στον υδροφόρο ορίζοντα.
Ο χάρτης μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί για τη χάραξη αντισεισμικής πολιτικής. Οι τοπικές αρχές και οι μηχανικοί μπορούν να συμβουλεύονται τον χάρτη προτού προχωρήσουν σε νέες κατασκευές ή σχεδιασμό υποδομών, εξασφαλίζοντας ότι λαμβάνονται υπόψη τα ενεργά ρήγματα της περιοχής.
Προκλήσεις και Μελλοντικές Έρευνες
Παρά την πρόοδο στην καταγραφή των ρηγμάτων, πολλά από τα μικρότερα ή θαλάσσια ρήγματα παραμένουν ανεξερεύνητα. Ο θαλάσσιος χώρος, ιδιαίτερα, αποτελεί μια πρόκληση για την έρευνα, καθώς είναι δύσκολη η πρόσβαση και οι μετρήσεις.
Ο καθηγητής Κώστας Παπαζάχος, ειδικός στη Σεισμολογία και την Εφαρμοσμένη Γεωφυσική στο ΑΠΘ, επισημαίνει ότι ο χάρτης αποτελεί μια πρώτη προσπάθεια συστηματοποίησης των γνώσεων μας για τα ρήγματα. Παρόλο που τα μεγαλύτερα ρήγματα έχουν καταγραφεί, υπάρχουν ακόμα κενά, ειδικά στον θαλάσσιο χώρο, όπου η έρευνα είναι περιορισμένη. Η οικονομική κρίση επίσης επηρέασε την έρευνα, καθώς πολλοί ειδικοί επιστήμονες έφυγαν από την Ελλάδα αναζητώντας καλύτερες συνθήκες εργασίας στο εξωτερικό.
Ο ψηφιακός χάρτης θα επικαιροποιείται συνεχώς, καθώς νέες πληροφορίες και ανακαλύψεις προστίθενται από ερευνητές. Αυτή η δυναμική του φύση τον καθιστά ένα πολύτιμο εργαλείο που θα εξελίσσεται παράλληλα με την επιστημονική πρόοδο.
