Το νέο Προεδρικό Διάταγμα 129/2025 που δημοσιεύθηκε τον Απρίλιο φέρνει πολλές αλλαγές στους μικρούς οικισμούς της χώρας, δηλαδή σε αυτούς που έχουν κάτω από 2.000 κατοίκους. Αυτό αφορά κυρίως παλιά χωριά που υπήρχαν πριν το 1923 ή που δημιουργήθηκαν μέχρι το 1983. Οι αλλαγές αφορούν τα όρια των χωριών, δηλαδή ποιο κομμάτι θεωρείται μέσα στον οικισμό, ποιες είναι οι επιτρεπόμενες χρήσεις γης (αν μπορεί να χτιστεί σπίτι, αποθήκη, μαγαζί κλπ.) και ποιοι είναι οι όροι δόμησης (πόσο μεγάλο πρέπει να είναι ένα οικόπεδο για να μπορεί να χτιστεί). Στην Αιτωλοακαρνανία, το Τεχνικό Επιμελητήριο (ΤΕΕ) κάλεσε στις 30 Απριλίου τους μηχανικούς της περιοχής σε σύσκεψη για να αναλύσουν το τι αλλάζει και να ενημερώσουν σωστά τους πολίτες.
Ο πρόεδρος του ΤΕΕ Αιτωλοακαρνανίας, Παναγιώτης Κέκελος, εξήγησε ότι το νέο διάταγμα πιάνει σχεδόν όλα τα χωριά της περιοχής, αφού τα περισσότερα είναι μικρότερα από 2.000 κατοίκους. Μέχρι τώρα, κάθε χωριό είχε όρια που είχαν καθοριστεί συχνά πριν δεκαετίες και πολλές φορές δεν υπήρχε σαφής νόμιμη ρύθμιση. Τώρα, το κράτος ζητά να μπουν ξεκάθαρα όρια, χωρίζοντας κάθε χωριό σε τρία μέρη: το συνεκτικό (το πιο πυκνοχτισμένο), το διάσπαρτο (σπίτια που είναι πιο αραιά) και το αραιοδομημένο (πολύ αραιά χτισμένες εκτάσεις γύρω από το χωριό).
Πολύ σημαντικό είναι ότι τίποτα δεν αλλάζει άμεσα, τελικά. Οι νέοι κανόνες θα ισχύσουν μόνο αφού ετοιμαστούν τα Τοπικά και Ειδικά Πολεοδομικά Σχέδια, κάτι που εκτιμάται πως θα χρειαστεί τουλάχιστον δύο χρόνια. Μέχρι τότε, ισχύει ό,τι ίσχυε μέχρι σήμερα: οι πολίτες μπορούν να βγάλουν άδειες, να χτίσουν, να αξιοποιήσουν τα οικόπεδά τους, όπως γινόταν και πριν. Όταν θα ισχύσουν οι νέοι κανόνες, θα χρειάζεται ένα οικόπεδο στο συνεκτικό κομμάτι να έχει εμβαδόν 2.000 τετραγωνικά μέτρα και πρόσωπο 15 μέτρων σε δρόμο για να μπορεί να χτιστεί. Υπάρχουν βέβαια εξαιρέσεις, όπως περιγράφονται στο Άρθρο 9 του διατάγματος, όπου σε ορισμένες περιπτώσεις το ελάχιστο μέγεθος οικοπέδου μπορεί να πέσει ακόμα και στα 150 τετραγωνικά μέτρα.
Για τα οικόπεδα που βρίσκονται πιο έξω, σε περιοχές που θεωρούνται εκτός ορίων, το κράτος εξετάζει να δημιουργήσει μια ειδική «περιοικιστική» ζώνη, ώστε να επιτρέπεται το χτίσιμο ακόμα και σε αγροτεμάχια μικρότερα από τέσσερα στρέμματα, αρκεί να έχουν πρόσωπο σε δρόμο. Σημαντικό είναι επίσης ότι όσες κατατμήσεις έχουν γίνει νόμιμα, όσες άδειες έχουν εκδοθεί σωστά και όποιες χρήσεις γης ισχύουν σήμερα, δεν ακυρώνονται από το νέο διάταγμα.
Παρόλα αυτά, έχουν ήδη ξεκινήσει αντιδράσεις. Στην Κοζάνη, για παράδειγμα, δημοτικοί σύμβουλοι ζητούν να συζητηθεί το θέμα στο δημοτικό συμβούλιο και να βγει ψήφισμα αντίθεσης, επειδή φοβούνται ότι πολλά μικρά οικόπεδα θα χάσουν την αξία τους. Η Πανελλήνια Ομοσπονδία Ιδιοκτητών Ακινήτων (ΠΟΜΙΔΑ) ανησυχεί ότι χιλιάδες ιδιοκτησίες σε μικρούς οικισμούς θα γίνουν πρακτικά άχρηστες, αφού θα είναι μεν άρτιες, αλλά δεν θα μπορούν να χτιστούν. Η Κεντρική Ένωση Δήμων Ελλάδος (ΚΕΔΕ) προειδοποιεί ότι ειδικά σε νησιά και ορεινές περιοχές, τέτοιες αλλαγές χωρίς εξειδικευμένους κανόνες θα πλήξουν σοβαρά τις τοπικές κοινωνίες και την τοπική οικονομία.
Το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας πάντως έχει εξασφαλίσει 400 εκατομμύρια ευρώ από το Ταμείο Ανάκαμψης για να χρηματοδοτήσει τις μελέτες που χρειάζονται για να ολοκληρωθούν τα πολεοδομικά σχέδια. Αυτές οι μελέτες θα καθορίσουν τι επιτρέπεται σε κάθε χωριό, ποια είναι τα ακριβή όρια, ποιες περιοχές μπαίνουν σε καθεστώς προστασίας και ποια θα είναι τα δικαιώματα των ιδιοκτητών. Η προσπάθεια ξεκινά κυρίως επειδή το Συμβούλιο της Επικρατείας (το ανώτατο δικαστήριο για θέματα Διοίκησης) έχει ακυρώσει πολλές φορές στο παρελθόν παλιές αποφάσεις που καθόριζαν αυθαίρετα τα όρια οικισμών χωρίς επαρκή τεκμηρίωση.
Το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο (ΕΜΠ), σε σχετική του έρευνα, προειδοποιεί ότι αν το νέο σύστημα εφαρμοστεί χωρίς να λάβει υπόψη τις ιδιαιτερότητες κάθε περιοχής, μπορεί να οδηγήσει σε μεγαλύτερη εγκατάλειψη της υπαίθρου, καθώς οι κάτοικοι μικρών χωριών θα δυσκολεύονται να αξιοποιήσουν τις περιουσίες τους. Από την άλλη, το κράτος υποστηρίζει ότι το νέο σύστημα φέρνει καθαρούς κανόνες και τέλος σε μια χαοτική κατάσταση δεκαετιών, δίνοντας ασφάλεια στους πολίτες και αποφεύγοντας νέες αυθαιρεσίες.
Το πιο σημαντικό αυτή τη στιγμή είναι να ενημερωθούν σωστά οι κάτοικοι των μικρών οικισμών, ώστε να ξέρουν τι ισχύει, πότε θα εφαρμοστούν οι αλλαγές και πώς μπορούν να προστατεύσουν τα συμφέροντά τους. Οι δήμοι και τα τοπικά ΤΕΕ θα παίξουν καθοριστικό ρόλο σε αυτή την ενημέρωση, ενώ οι πολίτες πρέπει να παρακολουθούν προσεκτικά τις εξελίξεις.
